آماده سازی کلنی برای زمستان گذرانی
قدرت زمستان گذرانی خوب جز صفاتی می‌باشند که به طور مستقیم با عملکرد کلنی در ارتباط است.
زمستان‌گذرانی خوب با صفات دیگری مانند زنده‌مانی کلنی برای مدت طولانی با ذخایر کم، مصرف کم ذخایر، عدم انجام پرواز پاکسازی (دفع مواد زاید)، عدم واکنش به تغییرات ناگهانی درجه حرارت، عدم تحرک زیاد و… پیوستگی دارد.
در نژاد زنبور عسل ایرانی با توجه به اینکه عملکرد این نژاد نسبتاً پایین می‌باشد، در مقابل بسیار صرفه جو و زمستان گذرانی خوب این نژاد باعث شده تا عملکرد اقتصادی مناسبی داشته باشد.
طی زمستان‌گذرانی هر قدر که دمای خارج از کندو سرد باشد اما با اعمال مدیریت صحیح می‌توان بر سرمای سخت به کمک زنبوران چیره شد.
۱- اولاً سعی شود برای زمستان‌گذرانی زنبوران عسل منطقه‌ای معتدل و نه چندان سرد انتخاب گردد.
۲- نه تنها برای زمستان گذرانی در مناطق سرد ، حتی در فصول کاری در مناطق گرم سالم بودن کندو و رعایت اصول فنی و استاندارد در ساخت کندو در کاهش مصرف انرژی (عسل) بسیار موثر خواهد بود.پس سعی کنید از کندو های سالم استفاده نمائید. (کندوی سالم کندویی است که در آن هیچ گونه سوراخ یا درزی وجود نداشته باشد، تخته کف و درب اصلی کندو یک تکه باشد، زیر ورق فلزی لایه‌ای پلی اتیلنی به عنوان عایق کار گذاشته شود، ضخامت چوب به کار برده شده در ساختمان اصلی کندو کمتر از ۲ سانتی‌متر نباشد، کندو رنگ شود، کندو کهنه نباشد و…)
۳- سعی شود کندوها در مناطق سرد در مکانی مستقر گردد که سرپناه داشته باشد (مثل انبار)، سایه نباشد و در مسیر وزش باد قرار نگیرند.
۴- چنانچه کندوی شما فاقد درب فرعی (تخته ای نازک زیر درب اصلی روی قابها قرار می‌گیرد) باشد حتماً از پارچه‌ای ضخیم یا برزنت استفاده نمایند. سعی کنید از گونی‌های پلاستیکی و پلاستیک برای پوشش استفاده نکنند چون آنها می‌توانند به عنوان مانعی برای خارج شدن بخار آب از داخل کندو و در نتیجه ایجاد کپک روی قابها و شانها و شیوع بیماری در کندو باشند.
۵- پوشش درب ورودی زنبوران به کندو را تا حدی که یک زنبور بتواند از آن عبور نماید بسته و سایر درزهای کندو را با بتونه یا گل بپوشانند.
۶- کندو را در محلی که احتمال دارد محل عبور سیلاب باشد قرار ندهید. همچنین کندوها را در محل‌های پست یا جایی که آب جمع می شود و احتمال یخ زدن وجود دارد قرار ندهید.
۷- کندو را در محل های پر رفت و آمد و پر سر و صدا اسکان ندهید.
۸- ورود رطوبت بیش از اندازه به کلنی چه در تابستان و مخصوصاً در زمستان موجب شیوع انواع بیماری‌ها می‌گردد. قیر اندود کردن کف کندو از ورود رطوبت بیش از حد به فضای کندو جلوگیری و به مقدار چشمگیری میکاهد.
۹- در مناطقی که سرمای آزار دهنده ای دارند پوشانیدن کل کندو به غیر از درب ورودی و دریچه های تهویه می‌تواند راه حلی موثر در کنترل سرما باشد.
برای آماده‌سازی کلنی برای زمستان گذرانی زنبور دار باید بدینگونه عمل نمایید :
تمیز کردن کندو
کندوی مورد نظر باید عاری از هر گونه موم، بره موم مانده از سال گذشته، لاشه زنبوران مرده و هر گونه ماده دیگر شود.
کاهش تعداد قاب‌های اضافی و به عبارتی دیگر کاهش حجم فضای کندو
تمامی قابهایی که فاقد جمعیت و نوزاد می‌باشند باید از داخل کندو برداشته شود. قابهایی که مقدار کمی عسل دارند نیز برداشته شود.
فشرده سازی
تمام قابها را به یک سمت کندو فشرده سازید و کنار قاب آخری تخته‌ای سه لایه به صورت عمودی قرار دهید و پارچه ای ضخیم مثل پارچه برزنت روی قابها و تخته سه لایه کشیده شود. در فضای باقی مانده کاغذ مچاله شده، روزنامه یا گونی و یا به نحوی دیگر پر شود.
تامین غذا
زنبوران برای گذراندن و تحمل سرمای زمستان نیاز به انرژی و گرمایی دارند که توسط عسل تامین می‌گردد. معمولاً عسلی را که زنبور از طبیعت جمع آوری می‌نماید (کیفیت بسیار مطلوبی دارد) در فصل برداشت عسل، برداشت می‌شود و آنرا با تغذیه زمستانه (محلول شکر و آب ) جایگزین می‌نمایند. نسبت آب و شکر تغذیه زمستانه با تغذیه بهاره متفاوت می‌باشد. تغذیه بهاره به نسبت ۱ به ۱ و تغذیه زمستانه به نسبت ۵ به ۳ است (۵ قسمت شکر و ۳ قسمت آب). ثابت شده که زنبوران این نسبت شیره را در مقابل سایر غلظت‌ها با سرعت عمل بیشتر و صرف کمترین انرژی به غذای زمستانی تبدیل می‌نمایند. اصولاً مقدار غذای زمستانی مورد نیاز یک کندو را بر مبنای تعداد شان هاییکه روی آنها را زنبور پوشانده است بر آورد می‌کنند.
نحوه محاسبه مقدار شکر مورد نیاز برای زمستان گذرانی از نظر زنبورداران آمریکایی از این فرمول بدست می آید.
Pkg = 1.3 n .7 n*
در این فرمول P مقدار عسل، n تعداد قاب دارای جمعیت و n* تعداد قاب های حاوی نوزاد می‌باشد. در روشی دیگر برای هر قاب جمعیت ۲ کیلو گرم شکر در نظر گرفته می‌شود. بهتر است ۱ کیلو گرم شکر نیز به خاطر صرف انرزی در موقع تبدیل شربت به عسل مصنوعی و انتقال آن به حجرات شانها در نظر گرفته شود. برای بدست آوردن مقدار آب در نسبت ۵ به ۳ مقدار شکر را در ۶/ ۰ لیتر ضرب می کنیم عدد بدست آمده مقدار آب مورد مصرف را نشان می‌دهد.
چند نکته
دمای کندوبین ۳۳ تا ۳۵ درجه می باشد. این دما، دمایی مطلوب برای پرورش نوزاد می‌باشد. سنسور های تشخیص دما در شاخک کارگران بسیار دقیق می باشند به طوری که افزایش یا کاهش جزئی دما توسط کارگران تشخیص داده می‌شود و سریعاً واکنش برای تعدیل دمای کندو را در پی خواهد داشت.
دمای کندو در مناطقی که عسل یا گرده قرار دارد با منطقه‌ای که در آن در نوزاد پرورش داده می‌شود. متفاوت است. به عبارت دیگر دمای منطقه ذخیره عسل و گرده کمتر از دمای مناطق پرورش نوزاد می‌باشد. این تفاوت دما را می‌توان به علت وجود دائمی زنبوران در منطقه پرورش نوزاد توجیه کرد.
فاصله بین دو شان کمتر از یک سانتی متر می‌باشد. زمانی که روی قابها پوشیده از زنبوران کارگر باشد بین دو شان تنها فاصله ای حدود ۱ تا ۲ میلی‌متر باقی می‌ماند. حجم بین دو شان توسط کارگران پر می‌شود. حرارت ساطع شده از زنبوران کارگر در این شرایط به خوبی باعث گرم شدن نوزاد می‌شود.
در فصل سرما زمانی که دما حدود ۱۰ درجه سانتی گراد شود، خوشه ای درون کندو تشکیل می شود. در مرکز این خوشه ملکه و زنبوران کارگر در اطراف او قرار دارند که کارگران مرتباً و به تدریج از مرکز به سمت خارج حرکت می‌کنند و جای خود را تعویض می‌نمایند. خوردن عسل باعث گرم شدن خوشه می‌شود. چنانچه عسل درون کلنی وجود نداشته باشد خوشه سرد می شود و نهایتاً کلنی می‌میرد.(در ۱۰ درجه سانتی‌گراد فعالیت زنبوران عسل بسیار کند می‌شود)
قرار دادن مقدار بیشتری عسل درون کندو نه تنها هیچ مشکلی ایجاد نمی نماید بلکه در شروع فعالیت زنبوران عسل در سال آینده به رشد کلنی بسیار کمک می‌نماید اما قرار دادن مقدار کمی عسل درون کندو عراقب جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.
